Szkolna edycja Narodowego Czytania 2025

W dniu 2 grudnia 2025 r. odbyła się szkolna edycja Narodowego Czytania 2025, która miała formę inscenizacji.Zgodnie z postanowieniem Pana Prezydenta Andrzeja Dudy, bohaterem tegorocznego Narodowego Czytania był Mistrz z Czarnolasu – Jan Kochanowski i jego twórczość. W liście Pary Prezydenckiej: Pani Agaty Kornhauser-Dudy oraz Pana Andrzeja Dudy, zachęcającym do wzięcia udziału w Narodowym Czytaniu 2025, czytamy m.in.:

„W tym roku lekturą Narodowego Czytania jest poezja Jana Kochanowskiego, w której głęboka zaduma nad światem łączy się z humorem, a idee humanizmu z dojrzałą refleksją obywatelską i troską o Ojczyznę. Nasz wybitny renesansowy twórca zawarł w swoich utworach emocje oraz przeżycia prawdziwie uniwersalne i dzięki temu bliskie nam współczesnym. Napisana przepiękną polszczyzną, pełna mądrych rad poezja Mistrza z Czarnolasu to niezwykła kronika myśli i obyczajów dawnej Rzeczypospolitej, która łączy pokolenia i jest nadal aktualna.”

---

Aby już na samym początku zdać sobie sprawę, kim był bohater naszego spotkania, to powiedzmy od razu, że Kochanowski jest uznawany za największego polskiego poetę przed Adamem Mickiewiczem, za największą indywidualność twórczą aż po czasy romantyzmu Mickiewicza. Jest twórcą nowożytnego języka i poezji polskiej.

Mistrz z Czarnolasu żył i tworzył w XVI wieku, a więc w czasach renesansu. Urodził się w 1530 r. w Sycynie położonej na Radomszczyźnie w zasobnej rodzinie szlacheckiej. Otrzymał wszechstronne wykształcenie: studiował w Akademii Krakowskiej, w Królewcu, Padwie, Paryżu. Po powrocie do kraju, nie zastał już rodziców przy życiu. Odziedziczył połowę wsi Czarnolas. Zanim tam osiadł, przez kilkanaście lat pełnił funkcje publiczne na dworach królewskim oraz magnackich. Po powrocie do Czarnolasu nastąpił rozkwit jego talentu. Umarł nagle w Lublinie w wieku 54 lat, w roku 1584. W Czarnolesie znajduje się Muzeum poety.

---

Przedstawienie zaledwie niewielkiego wycinka bogatej i wspaniałej twórczości Jana Kochanowskiego rozpoczęliśmy od zaprezentowania kilku fraszek. Fraszki Kochanowskiego są krótkimi utworami, stanowiącymi poetycki zapis ówczesnej epoki, jej humanistycznych ideałów, obyczajów i typowej dla nich uczuciowości. Z fraszek wyłania się portret człowieka renesansu – kochającego i przyjmującego życie takie jakie jest, a także człowieka podkreślającego swój indywidualizm. Wśród fraszek są żarty, wyznania liryczne, wiersze biesiadne i refleksyjne. Wysłuchaliśmy fraszek: „Na swoje księgi”,„O żywocie ludzkim”,„Na nabożną”,„Na lipę”,„Na młodość”. Fraszkę „Na lipę” nie przeczytał żaden z uczniów, tylko… komputer; wykorzystaliśmy tutaj osiągnięcia sztucznej inteligencji: fraszkę „Na lipę” powiedziała… lipa! Szczególnie zaakcentowaliśmy treść fraszki „Na młodość”, tak odpowiednią dla wieku słuchaczy – czyli uczniów naszej Szkoły. Zacytujmy tutaj jej treść jeszcze raz:

„Jakoby też rok bez wiosny mieć chcieli,
Którzy chcą, żeby młodzi nie szaleli.”

Drugą grupą utworów Kochanowskiego, które zaprezentowaliśmy, były „Pieśni”. Jest to cykl utworów lirycznych, nawiązujących do wzorców antycznych i polskiej tradycji pieśni śpiewanych. W „Pieśniach” poeta najpełniej wyraził humanistyczny ideał człowieka, dla którego zasadami postępowania są takie wartości jak: cnota, sława, umiar, nagroda, zapłata. Wśród pieśni znalazły się utwory o charakterze refleksyjnym, patriotycznym, miłosnym, religijnym, a także
o naturze czy biesiadne. Wysłuchaliśmy pieśni „Nie porzucaj nadzieje”. Warto przytoczyć słowa jej pierwszej zwrotki, dodającej otuchy w trudnych chwilach:

„Nie porzucaj nadzieje,
Jakoć sie kolwiek dzieje:
Bo nie już słońce ostatnie zachodzi,
A po złej chwili piękny dzień przychodzi.”

Kochanowski na studiach doskonale opanował język łaciński. Sam pisał wiersze nieskazitelną łaciną, jak również tłumaczył teksty z łaciny na język polski. Przykładem tłumaczeń jest przekład Księgi Psalmów ze Starego Testamentu, tak zwany „Psałterz Dawidów”. Było to wielkie osiągnięcie Kochanowskiego, o walorach dzieła oryginalnego, określane mianem pierwszej polskiej poetyki. W zasadzie trudno to wspaniałe dzieło poetyckiego natchnienia nazwać przekładem, jest to bowiem nowe twórcze opracowanie psalmów biblijnego króla Dawida.

Wysłuchaliśmy przekładu Psalmu 1 dokonanego przez Mistrza z Czarnolasu, następnie brzmienia współczesnego przekładu tego Psalmu na język ukraiński.

Następnie został zaprezentowany przekład Psalmu 150. W tym miejscu pragniemy zwrócić się z serdecznym podziękowaniem: Sylwester Mirga z klasy 3w dokonał dostosowania przekładu tekstu Psalmu 150 na język romski! Na akademii osobiście przeczytał to tłumaczenie.

„Pieśń świętojańska o sobótce” to poemat Mistrza z Czarnolasu, który zawiera opis tradycji związanych z nocą świętego Jana. Dziewczęta wiejskie w tę noc tańczą i śpiewają przy ognisku swe piosenki. W poemacie autor wyraził całą swą miłość do ludu, do ojczystej przyrody
i swojskiego obyczaju.

W przedstawieniu sobótek udział wzięła kapela góralska, którą tworzyli uczniowie Szkoły, następnie dziewczęta w strojach odświętnych, z wiankami na głowie. Wokół ustawionej watry wykonany został taniec góralski „zbój”. Podczas gdy w dalszej kolejności uczestnicy sobótek skupili się wokół ogniska a chłopcy przeskakiwali przez ustawioną watrę – została przeczytana „Pieśń Panny I”.

Jan Kochanowski kochał Polskę. Napisał tragedię „Odprawa posłów greckich”, która była patriotycznym ostrzeżeniem przed katastrofą, której nadejście przeczuwał i usiłował zawrócić swych rodaków z drogi wiodącej ku zgubie: drogi prywaty, nieposzanowania praw ludzkich, anarchii i samowoli możnych, przekupstwa i zdrady. Treść do swej tragedii zaczerpnął z „Iliady” Homera, gdzie jest mowa o przybyciu do Troi posłów greckich żądających oddania porwanej przez Aleksandra Heleny prawowitemu małżonkowi. Obejrzeliśmy fragmenty „Odprawy”.

Kochanowski miał siedmioro dzieci, z czego troje zmarło w dzieciństwie. Szczególnie bolesnym ciosem była dla niego śmierć około trzyletniej Urszuli. Z żalu ojcowskiego, z bólu po stracie ukochanej córeczki zrodziły się „Treny”. Usłyszeliśmy jeden z nich, Tren VIII.

Ostatnim punktem szkolnej edycji Narodowego Czytania 2025 było zaśpiewanie pierwszej zwrotki popularnej pieśni kościelnej, która tak naprawdę jest przekładem Psalmu 91 dokonanym przez Mistrza z Czarnolasu: „Kto się w opiekę odda Panu swemu„. Uczeń klasy 5i Karol Malik poddał melodię grając na puzonie, a pozostali uczestnicy spotkania zostali zaproszeni do wspólnego śpiewu.

---

W tym miejscu pragniemy bardzo serdecznie podziękować wszystkim wykonawcom! Jak wspomnieliśmy na początku, szkolna edycja Narodowego Czytania 2025 miała właśnie formę inscenizacji, w której wzięło udział kilkudziesięciu uczniów Szkoły i tylko dzięki ich zaangażowaniu było możliwe jej przeprowadzenie! Są to osoby (w kolejności alfabetycznej):

• Zuzanna Bodziarczyk (4 gh): Kasandra w inscenizacji „Odprawy posłów greckich”, członek kapeli góralskiej w inscenizacji „Pieśni świętojańskiej o sobótce”,
• Miłosz Botor (2 gti): Rotmistrz w inscenizacji „Odprawy posłów greckich”,
• Piotr Chlipała (5 i): udział w inscenizacji fraszki „Na nabożną”,
• Szymon Ciesielka (5 i): Ulisses w inscenizacji „Odprawy posłów greckich”,
• Wojciech Dybaś (3 w): udział w inscenizacji „Pieśni świętojańskiej o sobótce”,
• Jakub Faron (4 gh): czytanie fragmentu listu Pary Prezydenckiej, udział w inscenizacji „Trenu VIII”,
• Adrian Franasowicz (2 gti): udział w inscenizacji „Trenu VIII”,
• Marcin Franasowicz (5 i): Menelaus w inscenizacji „Odprawy posłów greckich”,
• Natalia Franczyk (3 t): lektorka,
• Sebastian Jamiński (2 gti): udział w inscenizacjach fraszki „Na młodość”, „Pieśni świętojańskiej o sobótce” oraz „Trenu VIII”,
• Rafał Kasprzyk (2 a): przeczytanie fraszki „Na swoje księgi”, udział w inscenizacjach fraszki „Na młodość” oraz „Trenu VIII”,
• Szymon Klimek (5 i): udział w inscenizacji fraszki „Na lipę”,
• Julita Knapczyk (3 h): lektorka,
• Bartosz Kołodziej (5 i): prowadzący dialog z widzami,
• Franciszek Kołodziej (2 gti): udział w inscenizacji „Trenu VIII”,
• Wiktoria Konopka (3 h): przeczytanie „Pieśni Panny I” w inscenizacji „Pieśni świętojańskiej o sobótce”,
• Paulina Kordeczka (4 gh): przeczytanie Psalmu 150,
• Tetiana Kosorukova (2 gti): udział w inscenizacji „Pieśni świętojańskiej o sobótce”,
• Daria Kozub (3 t): udział w inscenizacji „Pieśni świętojańskiej o sobótce”,
• Marcin Kozub (3 a): członek kapeli góralskiej w inscenizacji „Pieśni świętojańskiej o sobótce”,
• Michał Kurek (2 gti): przeczytanie Psalmu 1, udział w inscenizacji „Trenu VIII”,
• Grzegorz Ligas (2 a): udział w inscenizacjach fraszki „Na młodość” oraz „Trenu VIII”,
• Jan Ludwin (2 gti): Więzień w inscenizacji „Odprawy posłów greckich”, udział w inscenizacji fraszki „Na młodość”,
• Damian Malik (2 gti): przeczytanie Pieśni „Nie porzucaj nadzieje”,
• Karol Malik (5 i): zagranie na puzonie melodii Psalmu 91 („Kto się w opiekę odda Panu swemu”),
• Kamil Mikołajczyk (5 i):  Poseł w inscenizacji „Odprawy posłów greckich”,
• Sylwester Mirga (3 w): dostosowanie oraz przeczytanie Psalmu 150 w języku romskim, udział w inscenizacjach „Pieśni świętojańskiej o sobótce” oraz „Trenu VIII”,
• Anna Mruk (2 gti): członek chóru Chorus w inscenizacji „Odprawy posłów greckich”, udział w inscenizacjach fraszki „Na nabożną” oraz „Pieśni świętojańskiej o sobótce”,
• Maksym Pantsyler (3 w): udział w inscenizacjach „Pieśni świętojańskiej o sobótce” oraz „Trenu VIII”,
• Yeva Petrash (2 gti): członek chóru Chorus w inscenizacji „Odprawy posłów greckich”, udział w inscenizacji „Pieśni świętojańskiej o sobótce”,
• Aleksander Regiec (2 gti): udział w inscenizacji „Odprawy posłów greckich”,
• Bartłomiej Starowicz (2 gti): Priamus w inscenizacji „Odprawy posłów greckich”, członek kapeli góralskiej w inscenizacjach „Pieśni świętojańskiej o sobótce” oraz „Trenu VIII”,
• Natan Stróżczyk (3 w): udział w inscenizacjach „Pieśni świętojańskiej o sobótce” oraz „Trenu VIII”,
• Maciej Szczepaniak (3 gi): członek kapeli góralskiej w inscenizacjach „Pieśni świętojańskiej o sobótce” oraz „Trenu VIII”,
• Mateusz Szczepaniak (3 t): Żołnierz w inscenizacji „Odprawy posłów greckich”,
• Michał Szkarłat (3 gi): obsługa informatyczna wydarzenia,
• Veronika Tsybenko (4 it): przeczytanie Psalmu 1 w języku ukraińskim,
• Paweł Wiercioch (3 gi): przeczytanie fraszki „O żywocie ludzkim”, taniec „zbója” w inscenizacji „Pieśni świętojańskiej o sobótce”,
• Filip Wolski (5 i): udział w inscenizacjach fraszki „Na młodość” oraz „Pieśni świętojańskiej o sobótce”,
• Kornel Wolski (2 gti): Żołnierz w inscenizacji „Odprawy posłów greckich”,
• Patryk Wyrostek (4 gh): Antenor w inscenizacji „Odprawy posłów greckich”,
• Zuzanna Zachwieja (2 a): Helena w inscenizacji „Odprawy posłów greckich”, udział w inscenizacji fraszki „Na młodość”,
• Ivan Zaliaza (3 w): udział w inscenizacjach „Pieśni świętojańskiej o sobótce” oraz „Trenu VIII”,
• Marek Ziemianek (nauczyciel):  przeczytanie „Trenu VIII”,
• Illia Zoria (3 w): udział w inscenizacjach „Pieśni świętojańskiej o sobótce” oraz „Trenu VIII”.

Dziękujemy również Mateuszowi Gondkowi(2 a), który zgłosił się do wzięcia udziału w inscenizacji, lecz z przyczyn niezależnych od siebie nie mógł w niej wystąpić.

Przedstawienie wzbogaciły liczne rekwizyty, użyczone przez nauczycieli i uczniów Szkoły, a także osoby spoza Szkoły; serdecznie dziękujemy! Szczególne podziękowania za przygotowane własnoręcznie a także za wypożyczone rekwizyty kierujemy do Pana Marcina Czyszczonia; dziękujemy również siostrze Bernardzie Zyburze, Bartoszowi Kołodziejowi (5 i). Dziękujemy za stroje regionalne w inscenizacji sobótek, stroje w inscenizacji „Odprawy posłów greckich”!

Tekst: Marek Ziemianek